Basketbol Nasıl Oynanır?
Basketbol oynamak için ihtiyacınız olan tek şey, uygun boyutlarda bir top ve potadır. Hangi top kimin için uygun, senin için hangisi en iyisi merak ediyorsan şu yazımıza bir göz at: Basketbol Topu Alırken Nelere Dikkat Etmeliyim?
Tek başınıza oynayabileceğiniz gibi arkadaşlarınızla da oynayabilirsiniz. Hemen iki takıma ayrılın. Tam saha (yani çift pota oyanayacaksanız) basketbol, her biri beş oyuncu olmak üzere iki takım tarafından oynanır. Fakat daha az sayıda oyuncu ile de oynayabilirsiniz (3×3, 4×4, vb.). Yarı sahada oynayacaksanız (yani tek pota oynayacaksınız) yine eşit sayıda iki takıma ayrılmalısınız (2×2, 1×1, vb.).
Basketbolda, oyunun amacı en fazla sayıyı yapan takım/taraf olmaktır. Bunu yapabilen takım maçı kazanır. Topu çemberin içinden geçirerek sayı kazanırsınız. Atışın nereden yapıldığına bağlı olarak bir şut ile, 1 ile 3 arasında sayı yapabilirsiniz. Bir yarım daire şeklinde uzanan, çoğu sahada çemberden yaklaşık 6 ,75 m civarı uzaklıkta olan “üç sayılık çizgisinin” ötesinden yapılan şutlar sayı olursa, 3 sayı olarak kayda geçer. Bu yayın içinden yapılan tüm atışların iki sayı değeri vardır. Faul atışlarının ise her biri bir sayı eder ve serbest atış çizgisinin gerisinden yapılır (ayrıca duruma göre 4 sayılık oyunlar bile olabilir. Örn; 3 sayılık atışın faulle kesilmeye çalışılması ve basket olması sonucu faul atışının da sayı yapılarak 4 sayı kazanılması). Bu ve diğer konulardaki basketbol terimleri ile ilgili kafanızdaki soru işaretleriniz için sizi şuraya alalım.
Hücum
Basketbolda hücum yaparken topu, sürerek (dribbling) veya pasla takım arkadaşlarınıza vererek sahada hareket ettirirsiniz ve takımınıza sayı kazandırmaya çalışırsınız. Hücumda uygulayabileceğiniz teknikler şunlardır:
Dribbling (Top Sürme)
Topu sürerken doğru bir şekilde kontrol etmek için elinizin avuç içi ve parmaklarınızla oynamanız önemlidir. Yeni başlayanlarda; ilk kez top sürmeye başlarken, topu parmaklarıyla kavramak ve bastırmak yerine, tokat atmak ya da topa vurarak sektirmeye çalışmak yaygındır. Bol bol pratik yaparsanız, topa ne kadar kuvvet uygulamanız gerektiği konusunda fikriniz olacak.
Topu sektirmeye başlayın, ilk önce ayakta durun, ayaklarınız omuz genişliğinde. Topun bel hizanızı geçmeyecek kadar yükseğe zıpladığından (sektirdiğinizden) emin olun. Sonra dizlerinizi bükün, stance pozisyonuna geçin. Bu kez top diz hizanızı geçmeyecek kadar yükseğe zıplamalı. Topun konumu, topu sektirdiğiniz taraftaki ayağınızın dış-çaprazı olmalıdır (sağ elinizde ise sağ çaprazda, sol elinizde ise sol çaprazda olmalı). Top önünüzde olmamalı!
Kafanızı hep yukarıda tutmalısınız. Hep! Evet, HER ZAMAN! Basketbolda top sürmeyi öğretirken antrenörlerin en çok şeyleri söyledikleri şey şudur: “Kafanı Kaldır!” ya da “Topa Bakma!” ya da “Yere Bakma!” Başınızı yukarı kaldırıp etrafınıza bakmanız basketbolda çok önemlidir. İyi basketbol oyuncuları takım arkadaşlarını, rakiplerini ve sahanın her yerini aynı anda görebilir.
Aşağıdaki videoda nasıl dribbling yapılacağını izleyebilirsiniz.
Hazır olduğunuzda top sürerken hareket etmeye başlayın. Basketbol çoğu zaman stabil bir pozisyonda oynanmaz, bu nedenle hareket halindeyken dribbling yapmaya başlamak önemlidir. Önce, yürüyerek başlayın ve sonra koşarken top sürün. Başlangıçta yavaş ve alıştıkça daha süratli koşu ile. Hızlı gitme konusunda endişelenmeyin, topu kontrol etme konusunda endişelenin. Unutmayın, daha çok egzersiz, daha iyi top kontrolü!
İki elle de top sürmeye çalışın. Basketbolda ilerledikçe top kontrolü (ballhandling) becerilerinizi çeşitlendirmeniz gerekecek. Baskın (daha rahat olduğunuz eliniz) elinizle yaptığınız pratiğin iki katı kadarını zayıf elinizle yapın. İyi bir top kontrolü için aşağıdaki videodaki tüm egzersizleri uygulamaya çalışın.
Dribbling ve el değiştirme teknikleri ile ilgili yazı ve videoya buradan ulaşabilirsiniz.
Pas
Farklı pas türlerini uygulamayı öğrenin. Hangi pas çeşidini kullanırsanız kullanın, pas ile ilgili şunları hep aklınızda tutun:
1- Pasınız takım arkadaşınızın eline gitmeli, pası istediği yere (pas isteyen oyuncular pası istedikleri yeri elleriyle gösterirler).
2- Pasınız sert olmalıdır.
3- Pasınız hep düz gitmelidir. Uzun pas bile olsa! Bombeli ve havadan giden pasların kapılma olasılığı yüksektir.
Göğüs Pası
Ayakta durun, ayaklarınız omuz genişliğinde. Topu ellerinizin arasına sanki havayı sıkıştırmaya çalışıyormuş gibi alın. Topa avuç içinizin alt kısmının değmediğinden emin olun. Topu göğüs hizanızda parmaklarınızla kavrayın. Ardından topu dümdüz ve sert bir şekilde takım arkadaşınıza doğru atın. Pası verirken kollarınızı ileri doğru uzatın. Pası attığınızda; kollarınız düz ve her iki bilek dışa doğru açılarak avuç içleri dışa bakıyor olmalı.
Yerden Sektirme (Bounce) Pas
Ayaklarınız omuz genişliğinde. Topu ellerinizin arasına sanki havayı sıkıştırmaya çalışıyormuş gibi alın. Topa avuç içinizin alt kısmının değmediğinden emin olun. Topu göğüs hizanızda parmaklarınızla kavrayın. Ardından topu dümdüz ve sert bir şekilde yere doğru atın, top yere çarpıp zıplayarak pası atmak istediğiniz yere gitmeli. Pası verirken kollarınızı ileri doğru uzatın. Pası attığınızda; kollarınız düz ve her iki bilek dışa doğru açılarak avuç içleri dışa bakıyor olmalı.
Baş Üstü Pas
Eliniz ve parmaklarınız topun her iki yanında olacak şekilde topu tutun. İki elinizi de kullanarak topun üzerinde daha fazla kontrole sahip olursunuz. Baş parmaklarınızın topun arkasında olduğundan ve parmaklarınızın topu sıkıca kavradığından emin olun. Sizinle takım arkadaşınız arasında büyük bir mesafe varsa bu atışı kullanmak mantıklıdır.
Farklı basketbol pas türlerini uygulamayı öğrenin. Maç içinde değişik durumlarda farklı şekillerde pas atmanız gerekecek. tek el yerden sektirme, beyzbol, vb. gibi pas çeşitlerini maç içinde devamlı kullanacaksınız.
Şut
Ayaklarınız omuz genişliğinde ve ayak uçları potayı gösteriyor. Dizleriniz hafif bükülü. Şuta ayaklardan başlandığını unutmayın. Ayak ve dizlerinizden aldığınız kuvvetle şutunuzu gerçekleştirirsiniz. Bilinenin aksine şut, yalnızca kol ve elle yapılan bir hareket değildir. Şutu hakim/baskın (rahat olduğunuz) elinizle atmalısınız (Bu; yazarken, yemek yerken, vb. gibi işlerde kullandığınız eliniz demektir). Şut attığınız kolunuzun dirseği 90º (90 derece) açıyı yakalayacak şekilde bükülü olmalıdır. Top baskın elinize ve parmaklarınıza oturmalı fakat avuç içiniz topa değmemelidir. Eliniz, parmaklarınız ve bileğiniz rahat olmalı, kesinlikle sıkmamalısınız. Topu diğer elinizi kullanarak dengeleyin. Diğer elinizle topun kenarından topu tutun.
Çeneniz yukarıda, potayı görün. Ayakalarınızda başlayarak kuvveti önce dizlerinize sonra kolarınız ve elinize aktarın. Dirseğinizi yukarı doğru açarak topu bombeli bir şekilde potaya doğru gönderin. Top yukarı – ileri doğru çıkarak sonra düşüşe geçmelidir. En son olarak top elinizden çıktıktan sonra eliniz bileğinizden bükülü, kolunuz dümdüz bir şekilde kalın. Şutunuzu atarken dümdüz şıçramaya gayret edin. Sıçrarken bükülü olan dizlerinizden kuvvet alın. Kolunuz en üst noktaya geldiğinde hafifçe atlamanız, bacaklarınızın uzatılması ve atlamanızla vuruşun altına biraz güç katmanız gerekir. İleriye doğru değil yukarı doğru sıçrayın. Bu yeni başlayanlar için yaygın bir hatadır. Atışı yaparken topu elinizden en yukarıdayken, sıçradığınız en yüksek noktada, çıkarın.
Turnike
Turnike basketbol oyununun hücum kısmının önemli bir parçasıdır ve mükemmel şekilde öğrenmek için bolca tekrar etmek gerekir. Farklı turnike çeşitlerini öğrenmek ve uygulamak maç içinde hücum ederken her zaman işinize yarayacaktır.
Sağ Turnike
Potanın sağından, sağ elle top sürerek gelin. Boyalı alana girerken topu tutarak, önce sağ adım sonra sol adım – sıçrama ve topu sağ elinizle potaya gönderin. Dikkat edilecek noktalar; 1- topu tuttuğunda koşuya devam ediyor olmalısın. 2- İlk adımın koşu, ikinci adımın sıçrama adımı olmalı. 3- Hangi taraftan turnike atıyorsan o taraftaki elinle atışı yapmalısın. 4- Sıçrarken diğer bacağını dizden bükerek, yukarı karnına doğru çekmelisin. 5- Atışı yaptıktan sonra sıçradığın yere düşmelisin. 6- Atışı en yukarıdayken yapmalısın. 7- Topu panyadaki küçük beyaz kare içine çarptırmak, turnikenin isabetli olma şansını arttırır.
Sol Turnike
Potanın sağından, sol elle top sürerek gelin. Boyalı alana girerken topu tutarak, önce sol adım sonra sağ adım – sıçrama ve topu sol elinizle potaya gönderin.
Savunma
Basketbol, sadece hücumdan ibaret değildir her iki yönünü de (hücum-savunma) akışkan şekilde oynayabilmeniz gerekir. Savunma yaparken amacınız rakibinizin sayı yapmasını engellemektir. Bu, pasları kesmek, mümkünse top çalmaya çalışmak ve atışları engellemek zorunda olduğunuz anlamına geliyor. Savunmanız, rakibiniz için can sıkıcı, yapışkan ve güven kırıcı olmalıdır.
Adam adama savunma yaparken rakip takımdan bir oyuncuyla eşleştirileceğiniz anlamına gelir. Çoğu zaman boyunuza, hızınıza ya da gücünüze eşit oyuncu ile eşleşirsiniz. Savunmaya geçtiğiniz anda, nerede ise o oyuncu bulur ve savunmaya başlarsınız. Alan savunmasında ise size korumak için bir alan verilir ve bu alan içine giren herhangi bir oyuncu ile adam adama oynamanız gerekir. Fakat bu kez oyuncu alanınızdan çıkınca onu takip etmezsiniz.
Savunma yaparken alçakta kalmanız gerekir (her zaman stance pozisyonunda). Savunmakta olduğunuz kişi kaçarsa ya da sizi geçerse onu koşarak yakalamalısınız. Yapışkan savunma oynamayı, alçak ve geniş olmayı yani doğru savunma duruşunu öğrenin. Basketbolda savunmada kayma adımı ve koşu ile hareket edersiniz. Kayma adımı ile savunmada, yanlara ve çapraz geriye doğru hareket edilir.
Tuttuğunuz adamla aranızda bir kol mesafesi (1m kadar) boşluk olmasına dikkat edin. Çok uzakta olursanız kolaylıkla şut atabilir ve siz onu durdurmayabilirsiniz. Çok yakın olursanız ise sizi kolayca geçebilir ve yine onu durduramayabilir ve faul alabilirsiniz. Gözünüz tuttuğunuz adamın karnı ve göğüs bölgesinde olsun. Hücum oyuncusu sizi kafası, eli, kolları, ayakları ya da topla kandırmaya – aldatmaya çalışabilir ama karın – göğüs bölgesi her zaman ne yapacağı ya da ne tarafa doğru gideceği konusunda doğruyu söyler. Bunu mutlaka deneyin.
Mümkün olduğunca ayaklarınız üzerinde kalın. Başlangıçta oyuncular genel bir hata yapar: çok fazla sıçrarlar. Rakibinizin şutunu havada sıçrayarak, kollarınızı uzatarak durdurmaya çalışmak cazip geliyor. Fakat iyi ve akıllı bir hücum oyuncusu için bu tarz hareket eden bir savunmacıyı işe yaramaz bırakmak çok kolaydır (örneğin bir aldatma yoluyla). Bunun yerine, rakibinizin şut atacağını gördüğünüzde kendinizi kolunuzu kaldıracak ve elinizle yüzünü kapatacak şekilde eğitin.
Savunma oynamanın bir diğer önemli kısmı, rebound alabilmektir. Rakibiniz başarısız olan bir şut çektiyse, bunun için ikinci bir şansı olmasına izin vermeyin ve şutun rebound’unu alın. Bunun için topu izlemeli, en yakındaki rakip takım oyuncusuna ya da tuttuğunuz oyuncuya box-out yapmalı ve sonra da topu yakalamak için harekete geçmelisiniz.
Faullerden kaçının. Rakip oyuncuların kollarına vurmak, itmek, sarılmak veya tokatlamak her zaman fauldur. Topa odaklanın, topa dokunursanız, faul olmayacaktır.
Her pozisyonun sahadaki rolünü öğrenin. Bir basketbol takımındaysanız, herkesin görevleri ve rolleri vardır. Becerilerinizi geliştirmek için, her bir pozisyonun özelliklerini öğrenmek ve sahada hangi yeri dolduracağınızı öğrenmek iyi bir fikirdir.
Pivotlar; reboundu yakalamak, çemberin yanına kimseyi yaklaştırmamak ve boyalı alanı korumak için (genelde) en uzun ve en geniş oyunculardır. Ünlü pivotlar arasında Kareem Abdul-Jabbar, Tim Duncan ve Shaquille O’Neal bulunur.
Forvetler ise sahada savunma oynamak için yeterince fizikli, atletik, alçak durabilen, ayakları hızlı, ancak hücumda yüksek yüzdeyle şut atabilecek ve içeriye potaya doğru dalışlar yapabilecek kadar da becerikli oyunculardır. Lary Bird, Charles Barkley, Bill Russell ve LeBron James.
Guardlar, hücumun yöneticileridirler. Topu diğer sahaya götüren, oyun kuran, dışarıdan şut atan ve potaya doğru dalışlar yapan oyunculardır. Genelde çabuk, atletik ve iyi şutörlerdir. Muhteşem guardlar arasında Michael Jordan, Kobe Bryant ve Steve Nash bulunur.
*Görüntüler, wikihow.com ve instagram’da seemikedunn hesabından alınmıştır.