Tekerlekli Sandalye Basketbolu Hakkında Bilgi

II. Dünya savaşı sonrasında sakat kalan askerlerin öncülüğünde dünya genelinde çeşitli seviyelerde engelli kadın, erkek ve çocuklara yönelik bireysel ve takım rekabet sporlarında artma gözlenmiştir. İlk uluslararası tekerlekli sandalye turnuvası 1940’lı yılların sonlarında yapılmıştır. Tekerlekli sandalye basketbolu ile ilgili yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.

Tekerlekli Sandalye Basketbol Oyuncularının Hareketleri

Tekerlekli sandalye basketbolu; özellikle tekerleği çevirme, ribaund alma, pas atma, baş üstü seviyede şut atma gibi manevralar ve yüksek yoğunluktaki aktivitelerle karakterizedir. Tekerlekli sandalyenin ileri alınması ve oturma pozisyonundaki postür nedeniyle omuz çevresi kaslardaki zayıflık ve gravitenin etkisi torasik kifozun artmasına yol açar. Bu oturma postürü, kolun kullanımı sırasında omuz hareketlerini olumsuz etkiler. İnternal rotasyon ve protraksiyon postürü nedeniyle kuvvet dengeleri değişir, internal rotatör ve addüktör kaslar antagonistlerine oranla daha kuvvetli duruma gelir. Tekerlekli sandalye kullanan bireylerde üst ekstremitenin daha fazla kullanılması ekstremiteye binen yükleri artırmaktadır. Bu nedenle üst ekstremitenin kas kuvveti, endurans ve patlayıcı gücü büyük önem kazanmaktadır. Tekerlekli sandalye basketbol oyuncularında hem spora özgü aktiviteler (Basket atma, pas atma gibi fırlatma aktivitelerini içeren) hem de tekerlekli sandalyeyi kontrol etme sırasında omuzun rotasyonel kas kuvveti anaerobik güç komponentleri kritik fonksiyonel role sahiptir.

Tekerlekli sandalyeden basket atmak, ayakta oynanılan basketbola göre dezavantajlıdır. Çünkü alt ekstremite kuvvetsizliği nedeniyle sporcunun potaya olan mesafesi artmıştır. Ayaktan ve tekerlekli sandalyeden şut atma karşılaştırıldığında üst ekstremitenin segmental hareketlerindeki uzaysal özellikleri zamanlamada farklılık gösterebilir. Skillen’a göre normal ve tekerlekli sandalye basketbolunda top sürme, pas atma, şut atma gibi yetenekler temel olarak aynı olmasına rağmen uygulamada sporcunun fiziksel katılım derecesi de sporu yapabilme yeteneğini etkilemektedir.

Tekerlekli Sandalye Basketbol Oyuncu Puanlama Sistemi

Uluslararası tekerlekli sandalye basketbolu, tekerlekli sandalyede yapılan ufak modifikasyonlarla Uluslararası Tekerlekli Sandalye Basketbol Federasyonu’nun belirlediği kurallara göre oynanmaktadır. Uluslararası Tekerlekli Sandalye Basketbol Federasyonu fiziksel potansiyeli olan tüm sporcular arasında eşit rekabet şartlarını sağlamak amacıyla 1984 yılında sporcular için sınıflandırma kriterlerini kabul etmiştir. Sistem top sürme, topu itme, ribaund, paslaşma ve şut atma gibi temel basketbol yeteneğine sahip sporcuların fonksiyonel yeteneklerini belirlemek amacıyla geliştirilmiştir. Bu temel yeteneklerin gövde fonksiyonu ve performansı etkilediği gözlenmiştir.

Sınıflandırma sisteminde oturma dengesi ve gövde hareketliliği temel alınarak sporcunun eğitim seviyesi veya yeteneği değil fiziksel engeline bağlı fonksiyonel seviyesi değerlendirilir. Son yapılan sınıflandırma sistemi yarım vücuda sahip sporcular da dahil olmak üzere 4 sınıftan oluşmaktadır. Sınıflandırma seviyesine göre sporculara puan verilir. Sahada 5 oyuncunun toplam puanı 14’ü geçmemelidir.

Puanlamada; kişiye engel derecesine göre 1,0 puan ile 4,5 puan arası herhangi bir puan verilir. Verilen puanlar 1,0 den 4,5’a kadar 0,5 artarak gider. Oyun kuralları saha içindeki beş oyuncunun toplam puanını maksimum 14 puanla sınırlandırmıştır. Böylece oyunun, engel derecesi düşük 4,5 puanlık beş oyuncuyla oynanması engellenmiş, engel derecesi yüksek oyuncularında oyunun birer parçası olmaları sağlanmıştır. Bu puanlamanın gerekçesi; engel derecesi yüksek sporcuların da engel derecesi düşük olan sporcular kadar saha içinde süre almaları için onlara şans vermektir. Sonuç olarak; 4,5 puanlık iki oyuncu 3,0 puanlık bir oyuncu ve yanlarına 1,0 er puanlık iki oyuncu koyarak toplamda 14 puan ile iyi bir takım sahaya sürebilirsiniz.